Selen Görgüzel’in kızının rahatsızlığı olan Pnömomediastinum nedir? Nasıl belirti verir? Risk faktörleri nelerdir?

Pnömomediastinum, mediastende (göğüs kafesinin ortasında yer alan ve kalp, büyük damarlar, trakea gibi hayati organları içeren bölge) hava bulunması durumudur. Bu durum, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir ve genellikle göğüs ağrısı, nefes darlığı ve bazen boyunda veya yüzde şişlik gibi belirtilerle kendini gösterir. Pnömomediastinum,  kendiliğinden gelişebileceği gibi travma, cerrahi müdahale, akciğer hastalıkları ve enfeksiyonları ( özellikle son dönemde Covid’de sık rastladık ) nedeniyle oluşabilir. Tedavi genellikle altta yatan nedene bağlı olarak yapılır. Çoğunlukla kendiliğinden düzelir. Ancak, altta yatan ciddi bir neden varsa cerrahi müdahaleye kadar gidilebilir. 

Ne gibi belirtiler verir?

Küçük boyuttaki Pnömomediastinum herhangi bir belirti vermeyebilir ancak hava miktarı fazla olunca hastalarda şu şikayetler olabilir;

Göğüs Ağrısı: Genellikle keskin ve baskı tarzında olabilir. Ağrı boyna veya omuzlara yayılabilir. Nefes Darlığı: Havanın mediastinuma kaçması, solunum yollarına baskı yaparak nefes almada zorluk yaratabilir. Öksürük: Ani, kuru ve rahatsız edici bir öksürük görülebilir. Boyun ve Yüzde Şişlik: Boyun ve yüz bölgesinde şişlik ve cilt altında hava birikmesi (subkutan amfizem) hissedilebilir hasta boynuna hafif bastırma ile çıtırtı hissedebilir. Yutkunma Zorluğu: Özellikle yemek yerken veya su içerken yutma güçlüğü yaşanabilir. Ses Kısıklığı: Hava birikmesi ses teli sinirine baskı yapabilir ve ses değişikliklerine yol açabilir. Kalp çevresinde ileri boyutta hava bulunması durumunda düzensiz kalp atışları ve çarpıntı hissedilebilir. 

Teşhis nasıl konur?

Burada önemli olan hastanın klinik durumudur hafif belirtilerden göğüs ağrısı, nefes darlığı, boyunda şişlik ve cilt altı amfizemi (hava birikimi) gibi ciddi belirtilerle de başvurabilir. Fizik muayene sırasında doktor, boyun ve göğüs bölgesinde cilt altında hava birikimini hissedebilir. Yani ilk önce anamnez ve fizik muayene ile tanıya gidilir. Daha sonra radyolojik tetkikler, akciğer grafisi ve bilgisayarlı tomografi ile teşhis kesinleştirilir. Özelikle BT’de havanın yerleşim yeri, boyutu, komşu organlara ne derece bası yapıyor onu tespit ederiz. Bazen radyolojik olarak yemek borusunun aşırı kusmaya bağlı hasar görmesi nedeniyle Özofagus yırtığının tespiti için özofagografi gerekebilir. Kan testleri tanıda önemli rol oynamaz, ancak enfeksiyon veya başka bir altta yatan durumun değerlendirilmesi için gerekebilir. Bazen İnvazif olmayan tanı yöntemlerinden Bronkoskopi ve endoskopi yapılabilir. Burada amaç mediastendeki hava kaçağının kaynağını araştırmaktır.  

Kimler risk altındadır?

Pnömomediastinum riski taşıyan kişiler, belirli durumlar veya tıbbi sorunlar nedeniyle bu durumu geliştirme olasılığı daha yüksek olan bireylerdir. Risk taşıyan gruplar ve faktörler şunlardır:

Özellikle tütün ve tünün ürünü kullanımı veya son yıllarda kullanılan elektronik sigara kullanıcıları risk taşımaktadır. Çünkü sigara ve diğer tütün ürünleri kronik bronşit ve amfizeme zemin hazırlamaktadır. Genç, uzun boylu, astenik tip erkeklerde daha sık görülür. Bu durum, özellikle sağlıklı gençlerde görülen spontan (kendiliğinden gelişen) pnömomediastinum şeklinde ortaya çıkabilir. Şiddetli öksürük veya diğer solunum yolu enfeksiyonları, akciğerlerde basınç artışına ve sonuç olarak pnömomediastinum gelişimine yol açabilir. Astım krizleri sırasında aşırı zorlanma, akciğerlerdeki hava yollarında basınç artışına ve dolayısıyla pnömomediastinuma neden olabilir. Derin dalış yapan dalgıçlar veya hızlı irtifa değişikliklerine maruz kalan kişiler (örneğin, uçakla seyahat ederken) pnömomediastinum riski taşır. Göğüs travması (örneğin, kazalar, spor yaralanmaları) pnömomediastinum riskini artırabilir. Bu travmalar doğrudan göğse veya boyuna uygulanan baskıyı içerebilir. Şiddetli kusma, ağır kaldırma, aşırı zorlanma veya doğum sırasında ıkınma gibi durumlar, mediastinal bölgedeki basıncın artmasına ve pnömomediastinum oluşumuna yol açabilir. Özellikle kokain gibi bazı uyuşturucular, akciğerlerde ani basınç değişikliklerine yol açarak pnömomediastinum riskini artırabilir.

Bu risk faktörleri, pnömomediastinum gelişme olasılığını artırabilir, ancak her durumda pnömomediastinum ortaya çıkmayabilir. Özellikle tekrarlayan pnömomediastinum vakalarında altta yatan bir sağlık sorununun olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır. 

Pnömomediastinum’da tedavi nasıl planlanır?

Tedavi planı nedene yönelik yapılır ancak çoğunlukla medikal tedavi yeterli olmaktadır. Hafif ve asemptomatik vakalarda genellikle sadece izlem yeterlidir. Oksijen tedavisi uygulanabilir, bu tedavi, havanın emilimini hızlandırmaya yardımcı olabilir. Hastaya istirahat etmesi ve aşırı efor gerektiren hareketlerden  kaçınılması önerilir. Pnömomediastinumun nedeni belirlenmişse, bu nedenin tedavisi önceliklidir. Örneğin, bir solunum yolu enfeksiyonu veya bunların arasında son yıllarda covid ilk sırayı almıştır, tabi diğer enfeksiyonlarda da risk vardır. Astım krizi veya travma pnömomediastinuma neden olmuşsa, bu durumların tedavisi yapılmalıdır. Göğüs ağrısı ve rahatsızlığı olan hastalar için ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Öksürük kesici ve kabızlığı engelleyici tedavi vermekteyiz. 

Bu hastalarda ameliyat söz konusu oluyor mu?

Nadir durumlarda, ciddi vakalarda ya da pnömomediastinumun hızlı bir şekilde kötüleştiği durumlarda cerrahi drenaj veya diğer müdahaleler gerekebilir. Ancak bu durumlar oldukça nadirdir. 

Hangi durumlarda hastaneye yatış öneriyorsunuz?

Semptomları ciddi olan veya durumun hızlı bir şekilde kötüleştiği hastalar hastaneye yatırıyoruz. Yakın izlem altında tutulmaları gerekebilir. Çoğu durumda pnömomediastinum kendiliğinden iyileşir ve tedavi gerektirmez. Ancak altta yatan ciddi bir durumun varlığı ihtimali göz önünde bulundurulmalı ve uygun değerlendirme yapılmalıdır.